ਕੋਵਿਡ ਸੰਕਟ ਦਾ ਫਰੰਟਲਾਈਨ: ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਅਤੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ

ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ 4000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੀ ਲਾਗ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਨਾਲ ਮਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜੋ ਲੋਕ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਜਾਂ ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਚਿਤ ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣ (ਪੀਪੀਈ) ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੀਪੀਈ ਵਿੱਚ ਦਸਤਾਨੇ, ਡਾਕਟਰੀ ਮਾਸਕ, ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਚਸ਼ਮੇ, ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਢਾਲ ਅਤੇ ਬੰਦ ਜੁੱਤੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਹੈਜ਼ਾ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰਾਂ ਦੇ ਨਿਯਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਾਰਨ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਹੈ। ਪਰ ਮਰੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜੇ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਤਰਲ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਕੋਵਿਡ ਨਾਲ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੀਵਿਤ ਅਤੇ ਛੂਤਕਾਰੀ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਅਤੇ ਦਫ਼ਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਕਾਮੇ ਲਗਾਤਾਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਅਕਸਰ ਕੋਵਿਡ ਜਾਂਚ ਕਿੱਟਾਂ, ਸਹੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣਾਂ, ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਅਤੇ ਪੀੜਤ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਆਏ ਹਨ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਸੰਸਥਾਗਤ ਜਾਤੀ ਅਧਾਰਤ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸਿਹਤ ਸੰਕਟਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫਰੰਟਲਾਈਨ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣੀਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ।

ਅਲਕੋਹਲ ਅਧਾਰਤ ਸੈਨਿਟਾਇਜ਼ਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਸਾਫ ਕਰਨਾ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਤਾ (ਇਮ੍ਯੂਨਟੀ) ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵਧਾਉਂਦਾ।

ਕੋਵਿਡ-19 (COVID-19) ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਅਲਕੋਹਲ ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਿੱਜੀ ਦੇਖਭਾਲ ਉਤਪਾਦ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਰੋਗ ਕੰਟਰੋਲ ਕੇਂਦਰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਹੱਥ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਆਈਸੋਪ੍ਰੋਪਾਈਲ ਅਲਕੋਹਲ ਜਾਂ ਈਥਾਈਲ ਅਲਕੋਹਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅਲਕੋਹਲ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜੇ ਸਖ਼ਤ ਸਤਹ ਜਾਂ ਚਮੜੀ ਉੱਪਰ ਅਲਕੋਹਲ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ’ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਜਰਾਸੀਮ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਮਾਰੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਤਹ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਟਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਜਾਂ ਲਾਗ (ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ) ਨੂੰ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਐਂਟੀਸੈਪਟਿਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 

ਪਰ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਢਾਂਚੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਅਤੇ  ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਰਗਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਵਰਤੋਂ ਖੁਸ਼ਕੀ ਅਤੇ ਜਲਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇ ਇਹ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਖੁਜਲੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਲਕੋਹਲ ਅਧਾਰਤ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਪਦਾਰਥ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਤੰਤਰ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਵਿਵਸਥਾ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰਲੇ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਲਕੋਹਲ ਵਰਗੇ ਕੀਟਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਸਤਹ ਉੱਪਰ ਮੌਜੂਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਲਕੋਹਲ ਦੀ ਸਾਡੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਾਗ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

• 

ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ (Immunity) ਕੀ ਹੈ?

ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੈੱਲ (ਕੋਸ਼ਾਣੂ) ਅਤੇ ਅਣੂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੈੱਲ ਅਤੇ ਅਣੂ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਾਹਰਲੇ ਜੀਵਾਣੂ ਜਾਂ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੈੱਲ ਅਤੇ ਅਣੂ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਣੂਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਫੈਲਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ ਇਕ ਜਰਾਸੀਮ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਦੋਵੇਂ ਕੁਝ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਲਈ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਮਰੱਥ ਹਨ।

ਕੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਗ ਰੋਧਕ ਤੰਤਰ ਹੈ?

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਸੈੱਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖੀ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅਣੂ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਦੀ ਪਰਤ ਉਤਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਅਕਸਰ ਸਾਡੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਦੇ ਹਨ।

ਟੀਕਿਆਂ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਕਿਉਂ ਹੈ?

ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਵਰਗੇ ਖਾਸ ਜਰਾਸੀਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਟੀਕੇ ਲਗਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਿਮਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਦਰ ਤੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹੁਣ ਬਿਮਾਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਅਸਮਰਥ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੇ ਨਾ-ਸਰਗਰਮ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਟੀਕੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਰੇ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵੀ ਟੀਕੇ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਟੀਕੇ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ  ਦੁਆਰਾ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਟੀਕਾਕਰਣ ਉਸ ਖਾਸ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੁਆਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗਾਂ ਲਈ। ਅਜਿਹੇ ਟੀਕਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਖਸਰਾ ਅਤੇ ਚਿਕਨਪੌਕਸ (ਮਾਤਾ) ਟੀਕਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ (ਐਨ-ਕੋਵਿਡ 19) ਦੀ ਲਾਗ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਰੋਗ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤਕ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਟੀਕਾ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਮਾਜਕ ਦੂਰੀਆਂ, ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰੋਕਥਾਮ ਉਪਾਵਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੋ।

• 

•ਆਰਸੈਨਿਕ ਐਲਬਮ, ਹੋਮਿਓਪੈਥਿਕ ਉਪਚਾਰ ਨਾਲ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦਾ ਕੋਈ ਇਲਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ।

• 

ਜੈਵਿਕ ਹਥਿਆਰ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਐਨ-ਕੋਵਿਡ 19 ਅਜਿਹਾ ਹਥਿਆਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੈ?

ਐਨ-ਕੋਵਿਡ 19 ਦੇ ਫੈਲਣ ਨਾਲ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਜਿਸ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਇਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫੈਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਕ ਸਿਰਫ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਵੁਹਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਚੌਥੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਬਾਇਓਸੇਫਟੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਬਾਇਓਸੇਫਟੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਅਜਿਹੀ ਥਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਜਾਨਲੇਵਾ ਜੀਵਾਣੂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੱਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਛੱਡੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ। ਈਬੋਲਾ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਅਜਿਹੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੀ ਉਦਹਾਰਣ ਹੈ। ਅਜੇਹੀ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਮਜਬੂਤ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਉਚਿਤ ਹਵਾਦਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਵੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵਧਣ ਲੱਗੀ, ਤਾਂ ਚੀਨੀ ਪੱਖ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਛੱਡਿਆ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਦਾਅਵੇ ਗਲਤ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਨ-ਕੋਵਿਡ 19 ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਦੀ ਜਿਨਸੀ ਜਾਣਕਾਰੀ (ਆਰ ਐੱਨ ਏ) ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰੁੱਖ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰੁੱਖ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੀ ਜਿਨਸੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਚਮਗਾਦੜ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁਖਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰਸ (SARS) ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੇ ਜੈਵਿਕ ਹਥਿਆਰ ਵਾਂਗ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਵਿਚ ਮੌਤ ਦਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਲਿਜਾਇਆ ਅਤੇ ਛੱਡਿਆ ਜਾ ਸਕੇ, ਅਜਿਹੇ ਜੈਵ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਐਂਥ੍ਰੈਕਸ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਐਨ-ਕੋਵਿਡ 19 ਬਹੁਤ ਘਾਤਕ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਉੱਚੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਉਸ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਐਨ-ਕੋਵਿਡ 19 ਇੱਕ ਜੈਵਿਕ ਹਥਿਆਰ ਹੈ।

ਮੱਛਰ ਐਨ-ਕੋਵੀਡ 19 ਨਹੀਂ ਫੈਲਾਓਂਦੇ

ਐਨ-ਕੋਵੀਡ 19 ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਗ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੱਛਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਂਗੂ ਅਤੇ ਚਿਕਨਗੁਨੀਆ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਐਨ-ਕੋਵੀਡ 19 ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਨਹੀਂ ਫੈਲਾਓਂਦੇ । ਮੱਛਰ, ਜੋ ਐਨ-ਕੋਵੀਡ 19 ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵਿਸ਼ਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਤਕ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਮੱਛਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

ਐੱਨ-ਕੋਵਿਡ 19, ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨੱਕ ਵਗਣ, ਥੁੱਕ, ਖੰਘ ਜਾਂ ਛਿੱਕ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਕਰਮਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਸਮਾਜਕ ਦੂਰੀ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੋ। ਸਮਾਜਿਕ ਦੂਰੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਜਾਂ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨੋਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਕ ਖੰਘ, ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 

•